Қаратау қорығы Қаратау тауларының орталық бөлігінде орналасқан ең жас қорық. Оның жер көлеміде басқа ЕҚТА-мен салыстырғанда шағын – 34 300 га.

Қаратау қорығының табиғат қорғау ісі арқардың түрасты- эндемді қаратау арқары мен қатар флора мен энтомофаунаның эндемді түрлерін қорғау мен сақтауға бағытталған. Табиғи кешендерде болып жатқан өзгерістерді қадағалап бағалау өсімдіктер мен жануарлар дүниесінде болып жатқан өзгерістерге мониторинг жүргізу мен фенологиялық бақылаулар арқылы жүзеге асырылады.

Жабайы жануарлардың мониторингі – олардың саны, таралу аймағы, мінез-құлқы және популяциясының өзгерістерін бақылауға бағытталған ғылыми-зерттеу әдісі. Қорықта мониторинг жүргізу әдістері:

• Тікелей бақылау – жануарларды табиғи ортада көзбен шолу;
• Жанама әдістер – іздер, нәжістер, тістеу белгілері, індер және басқа іздер арқылы жануарлардың бар-жоғын анықтау;
• Фото және видео мониторинг – фототұзақтар арқылы;
• Дрондар арқылы – кең аумақтарды зерттеу үшін қолданылатын заманауи әдістер;

Қаратау қорығын құру кезінде жаратылыстану – ғылыми  негіздемесінде  сүтқоректілердің  16 түрі келтірілген. Қорықтың құрылған күнінен бастап қорық аумағынан сүтқоректілердің 21 түрі анықталды, олар: қаратау арқары, тас сусары, үнді жайрасы, қасқыр, түлкі, құмқоян, дала тышқаны, орман қарақасы, зорман, қабан, мәлін, борсық, ақкіс, сасық қүзен, қарсақ, шибөрі, кеңқұлақты  жарғанат, үш құлақты жарғанат, кіші тағатұмсықты жарғанат, құлақты кірпі, соқыр тышқан.

Сүтқоректілерді зерттеу қорықтың фаунасын инвентаризациялауда басты бағыт болып есептеледі. «Табиғат жылнамасы» бағдарламасының «Қаратау мемлекеттік табиғи қорығының табиғи кешендерінің құбылыстарын бақылау» тақырыбына сәйкес  «Қаратау мемлекеттік табиғи қорығы» ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің, ғылыми қызметкерлердің және далалық зерттеу жұмыстарының жоспарына сәйкес ғылыми экспедициялар қорық аумағында ұдайы жүргізіліп отырады. Жылына 160 күннен астам жоспарлы, жоспардан тыс ғылыми-зерттеу экспедициялары ұйымдастырылып, мониторингтік бақылаулар жүргізіледі. Мониторингтік бақылауларды тек ғылыми қызметкерлер ғана емес, сонымен қатар инспекторларда өздеріне тиесілі айналымдарда жыл бойы жүргізіп отырады. Бақылау нәтижелерін өздерінің күнделікті мәлімдемелеріне тіркеп ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің қызметкерлеріне тапсырады. Мәлімдеме парақшасына жануарларды тіркеу барысында олардың кездескен жері, күні, уақытысы, жынысы толық көрсетіледі және ауа райы туралы мәліметтерде енгізіледі, себебі жануарлардың қоныс аударуы ауа райына тікелей байланысты. Алынған мәліметтерді ғылыми қызметкерлер өңдеп, жыл соңында қорытындысын шығарып жылдық есептерде көрсетеді. 

Қорықта Қаратау арқарының тарамдалуы мен популяцияның құрамын зерттеу үшін жүйелі түрде бақылаулар орнатылған, соңғы 20 жылда маусымдық санақпен, өсу динамикасы туралы бақылау нәтижелері белгілі болып отыр. Қаратау арқары мен қабандардың саны едәуір көбейді. Қорық құрылғалы бері қаратау арқарының саны 40 еседен асып өсті. Шөпқоректілердің саны көбейген сайын жыртқыш аңдардың да саны көбейіп артуда.  

Мониторингтік бақылаулар мен санақ нәтижесінде жыл сайын олардың қорықтағы мекендеу ерекшеліктері бақыланып, санының өсу динамикасы байқалады.

Бақылаулар жүргізудегі негізгі мақсатымыз сүтқоректілердің тарамдалу тығыздығын, мінез құлқын, маусымдық қоныс аудару жолдары мен биологиялық даму ерекшеліктерін зерттеу, популяциялардың жас құрылымын және алуантүрлілігін анықтау болып табылады. Әсіресе, негізгі назар қаратау арқарына аударылады. 

Жануарлар әлеміне жүргізілген ғылыми зерттеулер мен мониторингтік бақылаулар нәтижесінде қорықтың мемлекеттік инспекторларына ғылыми қызметкерлер жануарлар  түрлерін есепке алу бойынша фотосуреттері бар фенологиялық бақылаулар жүргізуге арналған әдістемелік нұсқаулық шығарды.

  Соңғы жылдары қорық аумағында мониторингтік бақылаулардың және фототұзақтарды орнату нәтижесінде бір кездері жоғалып кеткен сүтқоректілердің қайта (еліктердің) келуі, сондай-ақ жабайы мысықтардың популяциясы қалпына келе бастағаны байқалады.

Жалпы жабайы жануарлардың мониторингі экожүйелердің тұрақтылығын сақтауға көмектеседі, сонымен қатар табиғаттың тепе-теңдігін сақтаудың және болашақ ұрпаққа бай табиғи мұра қалдырудың маңызды жолы.

         «Қаратау мемлекеттік табиғи қорығы» РММ-нің ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің ғылыми қызметкері  Б. Керимбай